De uitleg van een testament: wat is de wens van de erflater?
Een testament biedt in veel gevallen duidelijkheid. Als erfgenaam weet u wat de laatste wens van een overledene was. Toch ontstaan er soms twijfels. Bijvoorbeeld omdat een testament duidelijk verouderd is. Hoe kunt u hiermee omgaan?
De toekomst is onvoorspelbaar. Ook bij het opstellen van een testament kan dit een rol spelen. Soms raken partners of familieleden uit beeld. Soms komen er juist nieuwe personen bij. Hoe moet de erfenis dan verdeeld worden?
Tot 10 november 2023 speelde dit allemaal geen rol bij de uitleg van een testament. Het erfrecht hield geen rekening met toekomstige verwachtingen van een erflater na het opstellen van een testament.
Maar sinds de genoemde datum is dat veranderd. De Hoge Raad (ons hoogste rechtscollege) heeft toen arrest gewezen in de zaak: ECLI:NL:HR:2023:1531 – Erfrecht: uitleg testament.
De impact van dit arrest leg ik graag uit aan de hand van een voorbeeld.
| Er zijn verschillende situaties waarin het mogelijk is de inhoud van een testament te betwisten. Wilt u weten welke? U vindt een compleet overzicht op onze pagina testament aanvechten. |
Let op: Het volgende voorbeeld is volledig fictief
Johan is getrouwd met Eva. In 2003 stelt hij een testament op. Daarin legt hij vast dat zijn nalatenschap volledig ten goede komt van Eva (als langstlevende echtgenoot).
Hij neemt echter ook een uitzondering in het testament op. Komt het tot een echtscheiding met Eva? Dan zal Kees (de broer van Johan) de enige erfgenaam zijn. Een duidelijk testament.
De jaren verstrijken. Het huwelijk met Eva is geen succes en er volgt een echtscheiding. Johan ontmoet Karin met wie hij opnieuw trouwt. Ze krijgen samen twee kinderen.
Over het bestaande testament wordt lang niet meer nagedacht. Johan besluit pas na jaren naar de notaris te gaan. Hij laat een concept-testament opstellen waarin Karin en kinderen als erfgenamen zijn opgenomen. Maar nog voor het testament een definitieve status krijgt, komt Johan te overlijden.
Daarmee is het enige rechtsgeldige testament de versie waarin broer Kees alles erft. Karin stemt hier niet mee in en vecht het testament aan. Ze laat zich hierbij bijstaan door een erfrecht advocaat.
Dit leidt uiteindelijk tot een uitspraak.
| Gebaseerd op de uitspraak van de Hoge Raad zou het fictieve voorbeeld als volgt moeten worden behandeld: Niet broer Kees, maar Karin en haar kinderen zijn de erfgenamen van Johan. Reden hiervoor is dat bij de uitleg van het testament niet alleen moet worden gekeken naar de omstandigheden en verhoudingen tijdens het opstellen van het testament, maar ook naar de gewijzigde situatie daarna. Volgens het oordeel van de Hoge Raad zou het testament alleen hebben gegolden als erflater Johan bij overlijden vrijgezel geweest zou zijn (of: in ieder geval gescheiden van Eva). In die situatie was broer Kees wel de enige erfgenaam geweest. |
Volgens het oordeel van de Hoge Raad zou het testament alleen hebben gegolden als erflater Johan bij overlijden vrijgezel geweest zou zijn (of: in ieder geval gescheiden van Eva). In die situatie was broer Kees wel de enige erfgenaam geweest.
Wat maakt deze uitspraak nu zo bijzonder?
Tot 10 november 2023 was het zo dat Kees zou zijn aangewezen als enig erfgenaam. Volgens de letter van het testament was Kees (na de scheiding van Johan en Eva) immers de begunstigde van de nalatenschap.
Waarom de Hoge Raad hiervan afwijkt is vanwege artikel 4:46 in het Burgerlijk Wetboek. Daarin staat dat bij het uitleggen van een uiterste wilsbeschikking (testament) moet worden gelet op:
- de verhoudingen die de uiterste wilsbeschikking wenst te regelen, en
- de omstandigheden waaronder de uiterste wilsbeschikking is gemaakt.
Tijdens het opmaken van het testament was Johan gehuwd met Eva. De verhoudingen die hij wilde regelen waren dat echtgenoot Eva erfgenaam zou. Pas na echtscheiding zou broer Kees de enige erfgenaam worden. Het testament was duidelijk op dit punt.
Als de inhoud van het testament niet duidelijk zou zijn geweest, dan was er een mogelijkheid om volgens artikel 4:46 lid 2 BW bij de uitleg van het testament gebruik te maken van daden of verklaringen van Johan die hij buiten de uiterste wil heeft gemaakt. Zoals het laten opstellen van het concept-testament.
Dit zou alleen relevant zijn als de inhoud van het testament zonder deze daden of verklaringen geen zin zou hebben gehad.
Advies over uw erfrecht vraagstuk
Krijgt u te maken met een testament waarin verhoudingen en omstandigheden zijn opgenomen die niet meer actueel zijn? Raadpleeg dan onze specialisten. Wij onderzoeken met u op welke wijze het testament moet worden uitgelegd.
In mijn ogen is de uitspraak die de Hoge Raad heeft gedaan de enige juiste. Immers, door deze uitspraak wordt volledig recht gedaan aan hetgeen erflater na het opstellen van zijn testament heeft gewild en bedoeld.
mr Jan Damstra
Erfechtadvocaat
Heeft u problemen bij de verdeling van de erfenis?
Ervaren
Deskundig
Gratis eerste advies
