Testament aanwezig? Dit moet u weten
Als er iemand in uw nabije omgeving overlijdt, hoe weet u dan of er een testament is? En hoe komt u de inhoud van het testament te weten?
Als er iemand is overleden, dan kunt u gratis bij het Centraal Testamentenregister (CTR) (laten) opvragen of deze persoon een testament had. Alle testamenten die in Nederland zijn opgesteld, staan in dit register vermeld.
| Na uw aanvraag ontvangt u informatie of de persoon in kwestie: · een testament had · wanneer dit testament is opgesteld · bij welke notaris het testament beschikbaar is |
U krijgt dus nog niet de inhoud van het testament te zien.
Wilt u weten wat de inhoud van het testament is, dan kunt u contact opnemen met de notaris die het testament in beheer heeft.
Hoe hoort u over de inhoud van een testament?
De inhoud van een testament is in Nederland vertrouwelijk; niet iedereen mag zomaar weten wat erin staat. Er gelden specifieke regels voor de inzage van testamenten.
U kunt contact opnemen met de notaris waar het testament in beheer is. Heeft u hier geen informatie over? Vraag het dan aan bij het Centraal Testamentenregister.
Wanneer u zich meldt bij de notaris, dan zal deze controleren of u bevoegd bent om inzage te krijgen in het testament.
Als u inderdaad bevoegd bent, kunt u een afspraak maken met de notaris. Tijdens deze afspraak kunt u het testament inzien en bespreken. De notaris zal u helpen de inhoud te begrijpen en kan uw eventuele vragen beantwoorden.
Wat zijn de vervolgstappen?
Hoe u kunt handelen wanneer een testament is opgesteld, hangt af van uw rol in het testament. We bespreken vier uitganspunten. U bent:
- erfgenaam
- executeur testamentair
- legataris
- onterfd
Ik ben erfgenaam
Bij het accepteren van de nalatenschap kunt u verschillende keuzes maken. We zetten deze voor u op een rij. U kunt een nalatenschap:
- zuiver aanvaarden
- beneficiair aanvaarden
- verwerpen
Bij deze keuze spelen zowel emotionele als rationele factoren. Bedenk goed welke gevolgen uw keuzes kunnen hebben. We lichten ze voor u toe.
· Hoe werkt zuiver aanvaarden?
U kunt de nalatenschap direct zuiver aanvaarden. Dit betekent dat u zegt: ik accepteer de nalatenschap volledig, ongeacht of er schulden of bezittingen overblijven.
Let u wel op! Er zijn ook andere manieren om bewust of onbewust de nalatenschap zuiver te aanvaarden. Als u bijvoorbeeld spullen uit de erfenis verkoopt of openstaande rekeningen betaalt, aanvaardt u volgens de wet de erfenis ook zuiver. In het artikel ‘opruimen inboedel overledene: zuivere aanvaarding?’ leest u meer over dit onderwerp.
· Hoe werkt beneficiair aanvaarden?
Een middenweg bij het accepteren van een nalatenschap is het beneficiair aanvaarden. Wat u hier mee zegt is: ik stel de beslissing tussen aanvaarden en weigeren uit.
U stelt uw keuze uit tot het moment dat duidelijk is of er binnen de nalatenschap schulden overblijven of bezittingen/gelden te verdelen zijn. Door beneficiair te aanvaarden mag u op een later moment beslissel of u de erfenis aanvaardt of verwerpt.
Binnen drie maanden moet u aan de rechtbank (waar de woonplaats van de overledene onder valt) hebben doorgegeven of u de erfenis wilt aanvaarden of niet.
Wachten op de boedelbeschrijving
Bij beneficiaire aanvaarding is de boedelbeschrijving van groot belang. Deze toont aan of er binnen de nalatenschap schulden overblijven.
De executeur testamentair is verantwoordelijk voor het maken van een boedelbeschrijving. Hieruit zal blijken hoeveel schulden er zijn en hoeveel bezittingen, en waaruit deze bestaan.
Hoe u uw persoonlijke keuze doorgeeft
Of u nu verwerpt, zuiver aanvaardt of beneficiair aanvaardt, u moet uw keuze doorgeven aan de rechtbank. U heeft hiervoor drie dingen nodig:
- Een ingevuld formulier: Verklaring nalatenschap meerderjarigen;
- Een kopie van uw geldige identiteitsbewijs;
- Een kopie van de overlijdensakte.
U kunt nu twee dingen doen om alle documenten in te dienen bij de rechtbank.
- U stuurt alle drie de documenten naar de rechtbank in de woonplaats waar de overledene het laatst heeft gewoond.
- U geeft de documenten persoonlijk af bij de informatiebalie van de rechtbank in de woonplaats waar de overledene het laatst heeft gewoond.
Adresgegevens en ten aanzien van welke afdeling u uw poststuk kunt adresseren, vindt u op de website van De Rechtspraak.
Als groep de keuze doorgeven
Als u met meerdere meerderjarige erfgenamen dezelfde keuze maakt, is het financieel gunstiger om eenmalig namens u allen die keuze bij de rechtbank in te dienen. Een erfgenaam kan namens de anderen het formulier ‘Verklaring nalatenschap voor meerderjarigen’ indienen. De anderen moeten wel een machtiging geven. Hoe ze dat kunnen doen, staat op de website van De Rechtspraak.
Andere situaties
Er zijn uitzonderingen op deze gang van zaken; als u:
- een keuze maakt namens een minderjarige;
- onder bewind staat;
- onder curatele staat;
- in de Wsnp zit (wet schuldsanering);
- erft van iemand uit het buitenland.
Voor specifieke informatie over wat u in deze gevallen moet doen, kunt u de website van De Rechtspraak raadplegen. Hierop vindt u nauwkeurig welke documenten u moet aanleveren en waar en hoe u ze kunt indienen.
Erfbelasting betalen
Als er geen executeur is, moet u als erfgenaam zelf de aangifte voor erfbelasting doen. U krijgt als erfgenaam (zonder de aanwezigheid van een executeur) een aangiftebrief van de Belastingdienst. Hierin staat voor welke datum uw aangifte binnen moet zijn. U moet op tijd de aangifte invullen! Ook als u nog niet exact weet hoe groot uw erfenis zal uitvallen. Dan kunt u een voorlopige aangifte invullen. Zo voorkomt u dat u rente moet betalen.
· Hoe werkt verwerpen?
Een nalatenschap bestaat uit bezittingen, maar kan ook uit schulden bestaan. De schulden moeten afbetaald worden uit de bezittingen van de nalatenschap. Als er meer schulden zijn dan bezittingen, zou u schulden kunnen erven! In zo’n geval kunt u ervoor kiezen de nalatenschap te verwerpen, oftewel te weigeren.
U moet dan een schriftelijke verklaring bij de rechtbank afleggen. U kunt dit ook door de notaris laten doen. Als er samen met u nog andere erfgenamen zijn die ook weigeren, kunnen jullie samen een verklaring bij de rechtbank indienen. U bent in dat geval goedkoper uit.
Er kunnen behalve financiële ook andere redenen zijn om de erfenis te verwerpen. Bijvoorbeeld omdat u uw broer of zus meer gunt. U hoeft dan niet helemaal zonder iets te zitten. Als u de erfenis van een van uw ouders heeft verworpen, kunt u nog wel aanspraak maken op uw legitieme portie.
Aanspraak op de legitieme portie
De legitieme portie is in principe de helft van het erfdeel waarop u als kind recht zou hebben gehad als er geen testament was opgesteld. U moet binnen vijf jaar na overlijden van de desbetreffende ouder aanspraak maken op uw legitieme portie. Anders verloopt uw recht.
Ik ben executeur
De executeur is verantwoordelijk voor de afwikkeling van de nalatenschap, kort gezegd. Er zijn verschillende manieren om de rol van executeur te krijgen. Ook zijn er verschillende verantwoordelijkheden die bij deze taak horen.
Hoe wordt u executeur
Er zijn verschillende manieren om de rol van executeur te krijgen. Het kan zijn dat u in het testament benoemd staat als executeur. U kunt dan kiezen of u die rol op zich wil nemen of niet.
Ook kan er in het testament specifiek beschreven staan wat uw bevoegdheden zijn (en wat dus niet). Er is bij wet geregeld dat er een vergoeding voor de executeur is. In het testament kan de overledene hier ook over schrijven. Bijvoorbeeld dat hij wil dat de executeur meer krijgt dan wettelijk is vastgesteld.
Als er in het testament niemand is aangewezen om de executeur te zijn, kunnen de erfgenamen samen beslissen wie de rol van executeur op zich zal nemen.
Nalatenschappen kunnen zeer complex zijn. Als er ook schulden zijn, moet de nalatenschap vereffend worden. Als u daar hulp bij kunt gebruiken, staat onze professionele vereffenaar voor u klaar. Wat hij voor u doet, leest u op de pagina ‘vereffening’.
Verklaring van erfrecht
Verzamel alle relevante documenten, zoals het testament, de overlijdensakte en de verklaring van erfrecht. Dit is een belangrijke verklaring. Het is een officieel document dat de bevoegdheid van de executeur bevestigt. Het laat dus uw bevoegdheid zien om de nalatenschap af te handelen. Dit document kan bijvoorbeeld vereist zijn als u met de bank of andere financiële / juridische instellingen moet omgaan.
Ga naar de notaris om een verklaring van erfrecht te krijgen.
Boedelbeschrijving maken
Inventariseer de bezittingen en schulden. Denk bij bezittingen aan onroerend goed, bankrekeningen, beleggingen, persoonlijke eigendommen en andere activa. Kijk ook welke schulden en verplichtingen er in de nalatenschap zijn, zoals hypotheekschulden, belastingen, leningen en openstaande rekeningen.
Meer over de boedelbeschrijving leest u in het artikel ‘Boedelbeschrijving: wat is het?’.
Informeer de erfgenamen
De executeur heeft een informatieplicht naar de erfgenamen toe. Neem contact op met de erfgenamen en informeer hen over hun rechten en verantwoordelijkheden. Houd hen op de hoogte van de voortgang van de afwikkeling van de nalatenschap en eventuele belangrijke beslissingen die genomen moeten worden.
De uitvaart
Het kan zijn dat er in het testament een aparte executeur voor de begrafenis is aangesteld. Dit heet de uitvaartexecuteur of begrafenisexecuteur. Dan regelt deze persoon de uitvaart. Is er niemand in het testament aangewezen, dan kan de executeur testamentair de uitvaart regelen. Hij kan natuurlijk ook taken overdragen aan familieleden of anderen.
Financiële afwikkeling
Als executeur beheert u de financiën van de nalatenschap. U betaalt dus ook de schulden uit de nalatenschap met de bezittingen uit de nalatenschap. Ook kan het betekenen dat u belastingaangiften moet invullen, openstaande rekeningen moet afhandelen, et cetera.
Als er bezittingen overblijven, verdeelt de executeur deze zoals in het testament is aangegeven. Zorg ervoor dat de verdeling eerlijk en in overeenstemming met het testament gebeurt. De executeur legt na afloop verantwoording af aan de erfgenamen en de rechtbank.
Aangifte erfbelasting
Als bevoegd executeur (middels de verklaring van erfrecht) krijgt u van de Belastingdienst een brief over de aangifte erfbelasting. Hierin staat voor welke datum die aangifte binnen moet zijn. Als executeur kunt u namelijk namens alle erfgenamen deze aangifte doen. Als het nog niet duidelijk is hoe groot de erfenis zal uitvallen, doet u een voorlopige aangifte. Zo voorkomt u extra kosten aan belastingrente.
Verantwoording afleggen
Aan het eind van de rit legt de executeur verantwoording af aan de erfgenamen en de rechtbank. Hoe doet hij dat? Het is gebruikelijk dat hij een overzicht van de bezittingen en schulden laat zien. Ook toont hij de kosten die hij heeft moeten maken en zijn eigen verdienste (executeursloon). Hij laat ook zien hoe hij zijn taken heeft uitgevoerd (welke handelingen of acties hij heeft ondernomen).
Ik ben legataris
Een legataris is een benoeming in het testament. Als u legataris bent, heeft de overledene u een geldbedrag of een object nagelaten. Het is goed dat u weet wat u krijgt, en of hier nog voorwaarden aan verbonden zijn. Bijvoorbeeld een bepaalde handeling die u verricht of een geldbedrag dat u terug stort naar de erfenis. Hoe komt u dat te weten?
Wat is uw legaat
U kunt met de notaris die het testament in bezit heeft contact opnemen voor de informatie in het testament. Welke notaris dit is, vindt u in het Centraal Testamentregister (CTR).
Of, u kunt met de executeur testamentair praten over wat de erflater (overledene) u nalaat. Hij of zij is de persoon die verantwoordelijk is voor de afwikkeling van de nalatenschap.
Het legaat opeisen
U kunt ervoor kiezen het legaat te accepteren. Als uw legaat uit spullen bestaat, kunt u het meteen opeisen. Als uw legaat uit een geldsom bestaat, moet u zes maanden wachten vanaf het moment van overlijden van de erflater. Als het bedrag nog niet beschikbaar is, moet u nog meer geduld hebben. Soms moeten er spullen verkocht worden om het legaat te kunnen uitkeren.
Het legaat weigeren
U kunt er ook voor kiezen het legaat te weigeren. Sommigen kiezen hiervoor om de familie niet in de haren te strijken, of omdat de relatie met de overledene al aardig bekoeld was. Of omdat er voor u nadelige voorwaarden aan het legaat kunnen zitten. Deze voorwaarden heten een testamentaire last.
Als u het legaat weigert, stroomt het als het ware terug naar de ‘algemene pot’ van de nalatenschap.
Erfbelasting betalen
Afhankelijk van het legaat, moet u wel of geen erfbelasting betalen. Als uw legaat ‘vrij van recht’ is, betaalt u zelf geen erfbelasting. Deze belasting moet dan uit de erfenis betaald worden. Als uw legaat niet vrij van recht is, kan het zijn dat u wel erfbelasting moet betalen. Dit bedrag is afhankelijk van de hoogte van de waarde van het legaat en uw relatie tot de overledene. Als er een executeur is die de nalatenschap financieel afhandelt, doet hij erfbelasting namens iedereen. Als er geen executeur is, dan moet u zelf de aangifte doen bij de Belastingdienst.
Erfrecht advocaat
Wilt u een erfrecht advocaat inschakelen om u te helpen bij een conflict rondom de erfenis? Mr. Jan Damstra zet graag alle juridische mogelijkheden voor u op een rij.
Ik ben onterfd
Recht op legitieme portie
Als u door (een van uw) ouders bent onterfd, houdt u toch recht op de legitieme portie. Daar heeft u natuurlijk pas iets aan als het saldo van de nalatenschap positief uitvalt. Dus, als er meer bezittingen zijn dan schulden. U moet beroep doen op de legitieme portie om er recht op te hebben; om het te kunnen ontvangen.
Aanspraak maken op legitieme portie
Allereerst moet u uw beroep op de legitieme portie binnen de gestelde termijn doen. De wet schrijft voor dat dit tussen zes maanden en vijf jaar is, gerekend vanaf het overlijden van de erflater.
“De vordering is niet opeisbaar voordat zes maanden zijn verstreken na het overlijden van de erflater.” (Artikel 81 Burgerlijk Wetboek Boek 4)
“De mogelijkheid om aanspraak te maken op de legitieme portie vervalt, indien de legitimaris niet binnen een hem door een belanghebbende gestelde redelijke termijn, en uiterlijk vijf jaren na het overlijden van de erflater, heeft verklaard dat hij zijn legitieme portie wenst te ontvangen.” (Artikel 85 Burgerlijk Wetboek Boek 4)
Vraag aan de notaris bij welke persoon u een beroep moet doen op uw legitieme portie. Via het CTR (Centraal Testamenten Register) kunt u te weten komen bij welke notaris u moet zijn.
De persoon aan die u moet aanschrijven, kan de executeur zijn of een van de andere erfgenamen. Per post doet u een officieel beroep op de legitieme portie. Zorg dat u een kopie van de brief bewaard. De brief aangetekend versturen is ook wijs.
Een voorbeeld
Uw ouders hebben elkaar als erfgenamen in het testament staan, terwijl u onterfd bent. Nu komt uw moeder te overlijden. U mag na zes maanden beroep doen op uw legitieme portie. Maar, u ontvangt uw legitieme portie nog niet. Waarom niet?
Uw vader heeft als partner van de overledene het vruchtgebruik over de erfenis. (Dit zou ook zo zijn geweest als u wel erfgenaam was geweest.) U heeft een vordering op uw vader. In andere woorden: uw vader heeft een schuld bij u.
Let op! Hoewel u uw legitieme portie van uw moeders erfenis nog niet krijgt, moet u wel aanspraak maken op uw legitieme portie! Als er vijf jaren verstrijken vanaf haar overlijden, heeft u geen rechten meer.
